Mustafa Öztürk Vakası: "Özgün" ilahiyatçıların dokunulmazlık isteği

Yaklaşık bir aydır Profesör Mustafa Öztürk'ün görüşleri etrafında dönen tartışmayı takip ediyorum. İslami ilimler noktasındaki yetersizliğimi bildiğimden konuya dair bir yazı yazmayı düşünmemiştim. Gelin görün ki mesele hakkında yazmayan kalmadı. Böyle bir vasatta bilgisizliğimden kaynaklanacak hatalardan ötürü tövbe istiğfar ederek yazıma başlıyorum.

Tartışma nasıl başladı? 

Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir hocalarından Profesör Doktor Mustafa Öztürk'ün YouTube'da Mustafa Öztürk Arşivi isimli hesaptan yayınlanan bir video var: "Nasıl Tarihselci Oldum"

Öztürk kahkahaların havada uçuştuğu bu konuşmada Allah Azze ve Cellenin -haşa- ibne Arapları mutlu etmek için Kuranı Kerim'de yer alan Cennet tasvirlerinde altın bilezik, ipek elbise ve gılman gibi vaatleri sıraladığını açıklıyor.

Kendisine kahkahalarla eşlik edilen videodaki Allah tasavvuru -haşa- çok daha aciz, çıkarcı ve hatta sahtekâr.

Öztürk Doçentliği döneminde ise aynı Cennet tasvirlerinin Mekke Döneminde cefa ve eziyet çeken Müslümanları motive etmek için Kur'an da yer aldığını iddia ediyor. Öztürk'ün zihninde kullarını -haşa- kandırmayı amaçlayan bir Allah tasavvuru o zaman da var.

Mustafa Öztürk’ün bazı görüşlerine devam edelim. 2016 yılında KURAMER’in düzenlediği “İslam Kaynaklarında, Geleneğinde ve Günümüzde Cihad” konulu sempozyumunda neler demiş:

"Tam bu noktada Kur'an vahyinin mahiyeti ve Hz. Peygamber'e hem lafız hem mana mı yoksa salt mana ve mefhum tarzında mı indirildiği meselesi de tartışmaya değer niteliktedir. Zira Kur'an'ın hem lafiz hem mana itibariyle inzal edildiğini kabul etmek, cihad ve kıtal meselesinde kullanılan politik dilin bizzat Allah'a ait olduğunu söylemeyi gerektirir. Vahyin salt mana ve mefhum olarak inzal edildiğini kabul etmek ise söz konusu dilin Hz. Peygamber tarafından formüle edildiğini, dolayısıyla Allah katından genel muhteva ve perspektif olarak aldığı vahyin ışığında konjoktürel gelişmelerle ilgili yol haritasını kendisinin belirlediğini söylemek gerekir ki bize göre bu ikinci ihtimal daha makul görünmektedir. Aksi takdirde, "Allah'ın ahlakiliği"[İlhami Güler'in bu isimdeki kitabına gönderme yapıyor] meselesi gündeme gelir."

Devam edelim, “Allah'ın bu ayetleri –Ehli Kitap ve Yahudilerle savaş- lafzen ve tek tek belirlemediğini, bunun Hz. Muhammed’in [aleyhissalâtu vesselâm] zihnindeki genel ve kültürel vahiyden istinbat etmiş tikel referanslar olduğunu” iddia ediyor.

Bir tefsir profesöründen daha ziyade Kur’an-ı Kerim üzerine araştırma yapan bir oryantaliste ait olduğu izlenimini veren bu açıklamalar haliyle tepki çekti. –Yazının hacmini arttırmamak için Mustafa Öztürk’ün Kur’an-ı Kerim’deki Kıssalara dair yorumlarını dâhil etmeyeceğim. 

Mustafa Öztürk’e yönelik tepkiler

Tepkinin iki boyutu oldu. Birinci boyutu Mustafa Öztürk’ün bu görüşlerinin eleştirilmesi oldu. Yazının ilerleyen bölümlerinde Mustafa Öztürk’ün bu eleştirilere tepkisini ve kendisinin nasıl bir tartışma kültürüne sahip olduğunu anlatacağım.

İkinci boyutu da Mustafa Öztürk’ün kitapların basan, KURAMER’e ve KURAMER yayınlarını kitap fuarlarını kendi standında satan Diyanet İşleri Başkanlığı’na oldu.

Kuramer’e bir çağrı yapan Ebubekir Sifil, “KURAMER, benim kitaplarımı da basmasın, Mustafa Öztürk’ün kitaplarını da basmasın.” sözleriyle ne istediğini açıkladı.

KURAMER nedir?

KURAMER [Kur'an Araştırmaları Merkezi] 29 Mayıs Üniversitesi bünyesinde kurulmuş yapı. Başkanı Eski Diyanet İşleri Başkanı Ali Bardakoğlu. 2012 yılında 29 Mayıs Üniversitesi bünyesinde kuruldu. 29 Mayıs Üniversitesi’nin kurucu vakfı malum Diyanet Vakfı. Vakfın Mütevelli Heyet Başkanı mevcut Diyanet İşleri Başkanı oluyor.

KURAMER, 29 Mayıs Üniversitesi, Diyanet Vakfı zinciriyle Diyanet İşleri Başkanlığına ulaştığı için Mustafa Öztürk’ün Allah’a Resulüne ve Kur’an-ı Kerim’e yönelik hakaretine Diyanet’in sahip çıkmamasının istenilmesi gayet normaldi.

KURAMER’in savunması

KURAMER yaptığı açıklama ile 2 yıl önceki sempozyumda söylenen sözlerin kendilerini bağlamadığını ve bunun şimdi gündeme gelmesinin art niyetli olduğunu açıkladı. Çok sayıda farklı görüşten insan ile çalıştıklarını da özellikle belirtti.

KURAMER’in İslami ilimler noktasında ne derece farklı görüşten insanlarla çalıştığını göstermek için internet sitelerindeki bilim kurullarında çalışan akademisyenlerin listesini vermek işe yarardı. Mehmet Okuyan, İlhami Güler, Caner Taslaman, Mustafa Öztürk benim ilk gözüme çarpan isimler.[KURAMER bu listelerin olduğu sayfayı internet sitesinden kaldırdı.  Mustafa Öztürk’ün KURAMER yayınlarından çıkan iki tane de bireysel kitabı var.

KURAMER’in Başkanı eski Diyanet İşleri Başkanı Ali Bardakoğlu, tanıtım videosunda kurumlarının "özgün" akademisyenlerle çalıştığını özellikle belirtiyor. 

Diyanet İşleri Başkanlığı Mushafları İnceleme ve Kıraat Kurulu Başkanı Hafız Osman Şahin, Kurra Hafız olduğu için, Abdurrahman Gürses ve İsmail Biçer Hocaefendilerden tashih-i huruf ve aşere takrib icazeti aldığından, Emin Saraç Hocaefendi'den Tefsir, Hadis, ve Fıkıh dersi aldığı için "özgün" kabul edilmemiş olmalı ki KURAMER'in etkinliklerinde kendisini görmüyoruz. Ya da Orhan Çeker Hoca bu ülkedeki en büyük fıkıhcılardan biri olduğundan ciddiye alınmıyor olmalı. 

Diyanet kayıtsız kalamadı

 Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu yayınladığı bir basın açıklamasıyla Mustafa Öztürk’ü ve onunla birlikte düşünen yani Kur’an-ı Kerim’in Lafzen nazil olmadığını iddia edenleri yerden yere vurdu.

İşte o açıklama: 

"Kur’an Lafzı ve Manasıyla Nazil Olmuştur"

"Son zamanlarda Kur’an’ın mahiyeti ve Kur’an’da yer alan kıssaların gerçekliği konusunda kamuoyunda tartışmalara yol açan birtakım iddiaların ileri sürüldüğü görülmektedir.

Söz konusu iddialara göre Kur’an’ın sadece manası bir öz olarak Hz. Peygamber’e indirilmiş, o da bunu kendi kültürünün kelimeleriyle söze dönüştürmüştür. Diğer bir iddia ise, Kur’an kıssalarının tarihsel gerçekliğinin olmadığı, sadece bazı mesajların verilmesi için kurgulanmış anlatımlar olduğu şeklindedir.

Bu iddialar, hem bizzat Kur’an-ı Kerim’in kendi ifadelerine, hem onu insanlığa duyuran Hz. Peygamber’in açıklamalarına hem de tarih boyunca benimsenen İslam ilim geleneğindeki temel kabullere açık bir aykırılık taşımaktadır.

Yüce Allah’ın bütün insanlığa gönderdiği son mesajı olan Kur’an-ı Kerim’de yer alan birçok ayet, onun bütünüyle yani hem manası hem de lafzıyla Yüce Allah’a ait olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.”

Açıklamanın tamamını okumak isteyenler için... 

Reddiye versus konuşma özgürlüğü 

Mustafa Öztürk’e yönelik eleştirilerin artması üzerine, Mustafa İslamoğlu, Mehmet Ali Büyükkara, Talha Hakan Alp, Dücane Cündioğlu, İlhami Güler, Mustafa Çağrıcı, İsmail Saymaz, Yıldıray Oğur, Caner Taslaman, Sinan Canan, Sait Çamlıca, Akif Beki, İbrahim Kiras, Nihal Bengisu Karaca ve Ömer Lekesiz destek açıklaması yaptılar. Bu açıklamalar “Mustafa Öztürk süper konuşuyor, söylediği her şey doğru.” şeklinde değildi. 

Pek çok isim “görüşlerine katılmamakla birlikte” şerhini düşerek başladı Mustafa Öztürk’ü savunmaya. Dücane Cündioğlu, Talha Hakan Alp ve Hadis, Fıkıh, Tefsir, Kelam, Akâid, Tasavvuf ve Mantık’ta yüzyılımızın güneşi Eş Şeyh İsmail Saymaz Hocaefendi açıklamalarında direkt Öztürk’ü eleştirenlere daldı.

Dücane Cündioğlu, Mustafa Öztürk’ün eleştirilme nedeninin “Ham softaların sırf kokuşmuş öznel kanılarıyla uyuşmayan görüşleri” olduğunu söyledi.

İslami ilimlerde zirve noktası olarak kabul edilen İsmail Saymaz Hocaefendi ise "Deve Sidiği içmenin sevap olduğunu söylemediği için" Mustafa Öztürk’ün hedef tahtasına konulduğunu yazdı.

Okuma yazmayı öğrendiğim yıldan bu yana ki 29 yıla tekabül ediyor, basını takip ederim; bu süre içerisinde deve sidiği içmek sevaptır, içen sevap işler diyeni duymadım. Olay özetle şu: “Hz. Peygamber Medine'ye geldiğinde rahatsızlanıp karınları şişen bir gruba ‘belli bir bölgedeki bir cins devenin’ sidiğinin içmelerini öneriyor.” Bu hadisten alınacak en büyük ders, insanların hastalıklarında bazen –insan için pis kabul edilen- bazı şeylerde şifa olabileceğidir. Yani ancak “farmakoloji” ve hadis ilminin konusuna girebilecek bir konu, Caner Taslaman'ın elinde bir kavanoz deve sidiği ile program program gezmesi nedeniyle sanki sünnetin temel meselesiymiş gibi algılandı. Elifi görse mertek zannedecek İsmail Saymaz’ı şimdiye kadar kimsenin uyarmamış olması da bizim ayıbımız.

“Değerli tefsirci Mustafa Öztürk”ü savunmak için uzun bir zincir yazan Talha Hakan Alp ise, Öztürk’ün görüşlerinin cımbızla çekildiğini iddia ediyor. Dahası Öztürk’ün söylemlerinin “ateist ve deist çevrelerin Kuran’a ve İslam’a yönelik eleştiri ve saldırılarına karşı Kuran ve İslam’ı koruma adına alternatif vahiy kuramlarını devreye sokarak ilgili eleştiri ve saldırıların önünü almaya çalıştığını suçlandığı ifadelerinden de anlamak mümkün. Gerek konuşmaları gerek yazılarından anladığım kadarıyla, Öztürk’ün, suçlandığı açıklamalarının inançsızlığından değil, bilakis inancıyla ahlakî-vicdanî duruşunu telif edebileceği uygun bir kuram arayışından kaynaklandığını ve nihayet inancını koruma çabası verdiğini düşünüyorum."  ulvi bir gerekçeye dayandığını iddia etti. Blogumda da misafir ettiğim ve vaktiyle tanıdığım tanımadığım herkese ilmini ve dine bağlılığını övdüğüm Talha Hakan Alp’in bu görüşlerini ayrı bir tartışma konusu yapmak mümkün. Sadece aklıma takılan 3 soru var:

1-Müslümanların, Ateist ve Deistlerin saldırılara karşı Kur’an ve İslam’ı korumak gibi bir çaba içerisine girme zorunlulukları mı vardır.

2-Mustafa Öztürk, görüşlerinin doğru olduğunu hatta İmam Maturidi’nin de bu görüşte olduğunu söylediği halde biz niye cımbızlandığını iddia ediyoruz?

3-Talha Hakan Alp’in de yazarı olduğu Rıhle dergisinde 2008 yılında bile tenkid edilen Mustafa Öztürk’ün görüşleri neden şimdi tartışılmaz oldu?

İlahiyatçılara had bildirilemez!

Öztürk’ü korumak amacıyla kaleme alınan bir yazıda, sürecin ilahiyat ve diyanet işleri başkanlığına had bildirme noktasına geldiğini ve bunun engellemesi gerektiğiydi.

Ehli Sünnet âlimlerine, Ashabı Kiram’a, Hz. Peyhamber’e hatta ve hatta Allah azze ve celleye yönelik –haşa- had bildirme metinlerinin kaleme alındığı ilahiyat camiasına neden eleştiri yapılmaz bunu anlamadım. Böyle bir ortamda nasıl özgür ve özgün düşünceden bahsedeceğiz onu bilmiyorum.

Mustafa Öztürk’ün eleştiriler karşısındaki tavrı

2013 yılında kendini eleştiren bir ilahiyatçı akademisyene telefon açıp küfür eden Mustafa Öztürk, bu kez kendisine yönelik eleştirileri büyük bir olgunlukla karşıladı, yazmak isterdim ama işin aslı pek öyle olmadı.

Mustafa Öztürk'ün 2015 yılında kendisini eleştiren bir akademisyene ettiği küfürler
Öztürk kendisini eleştirenleri önce eleştirenleri “Atasoy Müftüoğlu’nun ifadesiyle din manyağı olmakla” suçladı.

Sonra İmam Maturidi ve İmam Suyuti’nin de kendisine benzer şeyler söylediğini hem yazısında hem de konuşmalarında ifade etti.

Sonra Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu’nun kendisini eleştiren açıklamasına tepki gösterdi. Oysa kendisi İman Sempozyumu’nda yaptığı konuşmasının sonunda İstanbul Valisi ve Üsküdar Kaymakamı’na açıkça ricada bulunarak “bu sempozyuma yönelik eleştiriler getirenlerin hukuk içerisinde susturulması gerektiğini” söylemişti. Ayrıca Diyanet vahye dair bir konuda konuşmayacaksa hangi konuda konuşmalıydı ki? Hem Mustafa Öztürk, Diyanet Vakfı bünyesindeki KURAMER’de çalışmayı kendisine yediriyorsa, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın da bu konuda açıklama yapmasını sineye çekmeliydi.

Öztürk’ün kendisine yönelik eleştirilere getirdiği cevaplardan bir diğeri ise kendisinin 17 Aralık FETÖ darbesi sonrası ilk konuşan isimlerden biri olduğu için cezalandırıldığı yönündeydi. Bunun ne kadar başı boş ve saçma bir açıklama olduğunu, kendi gazetesinin, FETÖ elebaşını yıllar yıllar önce “jiletle doğrayacağını” açıklayan Kadir Mısıroğlu’na yönelik linç kampanyasının merkezinde olmasıyla anlayabilirdi.

İmam Maturdi’nin hakkı

Mustafa Öztürk’ün kendini savunmak için sık sık başvurduğu “Kendi görüşlerinin İmam Mâtûridi tarafından bin yıl önce söylendiği” iddiası, Melikşah Sezen, Hüseyin Avni Kansızoğlu ve Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu’nun açıklamasıyla yalanlandı. İmam Maturdi hakkında iki kitabı olan Melikşah Sezen, yazısında “Maturidi’nin eserinde bu görüşe yer verdiğini ama eserinin zaten değişik görüşlerin cem edilmesi üzerine yazıldığını ve bu görüşe yer verdikten sonra reddettiğini” açıklıyor. Diyanet ve Hüseyin Avni Hoca’da aynı görüşte. Öztürk henüz bu konuda bir açıklama yapmadı.

Diyanet’in tavrının eleştirilmesi

Diyebilirim ki bu tartışma ortamının içerisinde Mustafa Öztürk’ü en çok yıpratan Din İşleri Yüksek Kurulu’nun açıklaması oldu. Zira kurumsal olarak bu açıklamanın yapılması Öztürk ve destekçilerinin “Bizim üzerimizden diyanet işlerine had bildiriliyor” iddiasını çürüttüğü gibi, yapılan çarpıtmayı da çok açık bir şekilde ortaya koydu.

Sürekli televizyona çıkan, "değerli hazirunlar" önünde konuşmalar yapan Mustafa Öztürk'ün KURAMER bünyesinde çalışarak sağladığı meşruiyeti, Diyanet İşleri Başkanlığı açıklaması aldı duvara çaldı ve çöpe attı. Öztürk'ün ve destekçilerinin Din İşleri Yüksek Kurul üyelerini sürekli suçlamasının nedeni bu. 

Bitirirken,

Öztürk tüm meşruiyetini, 17 Aralık sonrası FETÖ’yü eleştiren yazılarına borçlu biri. O tarihten bu yana çıktığı televizyon programlarının katıldığı etkinliklerin listesine bakmak yeterli. Diyanet Vakfı’nın himayesinde yürüttüğü çalışmalarsa onun etki alanını arttırıyor. Gel gelelim kendi görüşlerinin tartışılmasını, eleştirilmesini, çürütülmesini de hiç mi hiç sevmiyor.

Misal, 2016 yılındaki bir konuşmasında “Eğer içinizde biri varsa ve ‘yok hocam, ben ayetleri tek tek asıl sahibine sorup manasını öğreniyorum, o yüzden size itirazım bizzat Allah'tan geliyor, yani Allah 'o ayet Mustafa'nın çevirdiği gibi değil' dedi bana’ diyorsa boynum kıldan ince, ona bir şey diyemem. Ancak biliniz ki bir ayeti yorumlayış biçiminiz yetiştiğiniz çevreden, elinize tutuşturulan kitaplardan veyahut bir yerde yaptığınız tefsir dersinden elde ettiğiniz kanaatten ibarettir. Öyleyse ‘Allah böyle diyor’ diyerek bizi suçlamanız ne ilim ahlâkına ne Müslüman ahlâkına yakışmaz.” Sözleriyle kendisinin eleştirilmesine tepkisini ortaya koyuyor.

Dahası, siyaseten Ak Parti ve Recep Tayyip Erdoğan’a en muhalif gazetelerden birinde yazmasına rağmen kendisine yönelik her eleştiriyi siyasî iradeye yönelik bir kalkışma gibi değerlendiriyor.

Fakat kendisi ağzını açtığında her türlü görüşü gönül rahatlığıyla söyleyebiliyor. Burada da tuhaf bir durum ortaya çıkıyor. Öztürk sırf akademisyen diye her türlü görüşten eleştiriden münezzeh midir?

Geldiğimiz noktada acı olan şey şudur: Ehli Sünnet alimlerinin, Müçtehit İmamların, Ashabı Kirâm’ın, Hadis ve Hz. Muhammed Mustafa’nın (A.S) Risâleti’nin hatta ve hatta Allah Azze ve Celle'nin bile -haşa- eleştirilmesinin normal kabul edildiği bu vasatta, Öztürk’ün dile getirdiği, Ömer Özsoy ve İlhami Güler gibi isimlerin de katkı yaptığı görüşleri “akademik özgürlük ve özgünlük” olarak kabul ediliyor ve eleştirilmesi dahi “DEAŞ, Taliban, El Kaide [hepsi birbirinden ayrı olsa da] zihniyeti olarak yaftalanıyor. 

İlaveten, “Türkiye’de Deist sayısı artıyor.” argümanının hem Mustafa Öztürk’ün görüşlerini eleştirmek hem de onu savunmak için kullanıldığına şahit olduk. Yukarıda bahsettiğim üzere Talha Hakan Alp, Öztürk’ü savunmak için Ateist ve Deistlerin saldırısından bahsederken, İhsan Şenocak’ta Öztürk’e neden karşı geldiğini “seni dinleyenler Ateist oluyor, Deist oluyor.” Sözleriyle dile getirdi. Sanki dinleyenler arasında Deist olmasa, Öztürk’ün sözleri düzeltmeye ihtiyaç yokmuş gibi.

Son olarak; İslami ilimlerin Türkiye’de çok ciddi bir şekilde ele alınması gerekiyor. İslam âlimleri eserlerini niçin yazmıştır? O eserlerin yazılış metotları nelerdir? Nasıl anlaşılmıştır? Üzerine yazılan,  şerh ve haşiyeler nelerdir? Soruları ve diğerlerine cevap verecek, ehlisünnet âlimlerinin sayısının artması hayati bir mesele haline gelmiştir. Bir yandan bu sorulara cevap vermek, bir yandan da nasıl bir Allah’a inanıyoruz? Ahiret nedir? Melek nedir? Peygamber nedir? Kur’an-ı Kerim nedir?  Sorularının cevaplarının tekrar tekrar talim edilmesi en öncelikli meselemiz olmalıdır.